Dış Ticarette Ödeme Şekilleri – AB Akademi

     Dış Ticarette Ödeme Şekilleri     

Alıcı Riski

Alıcının kendisinden kaynaklanan riskleri kapsar. Alıcının iflası, şirketin tasfiye ilan etmesi, konkordato haline girmesi veya kötü niyetli olması bu tür risk grubundandır.

Alıcı Riskini Azaltma Yolları:

İyi bir ödeme şekli tercihi yapmanın yanı sıra, iyi bir istihbarat yapılması, sözleşme oluşturulması, Eximbank sigorta programından istifade edilmesi veya factoring programından yararlanılması başlıca riski azaltmaya yönelik yapılabilecekler arasındadır.

Satıcı Riski

Sipariş verdiği ürünün satıcı tarafından istenilen gönderilmemesi, zamanında yüklenmemesi, veya  peşin ödeme gerçekleştirildi ise, ürünün gelmemesi gibi riskler anlaşılmaktadır.

Satıcı Riskini Azaltma Yolları:

İyi bir ödeme şekli, istihbarat yapılması, sözleşme oluşturulması gibi faktörlerin yanı sıra, gözetim şirketlerinden yararlanılarak ürünün niteliği üzerine bir tespit yaptırılarak, düzenlenen rapor doğrultusunda yüklemenin yaptırılması şeklinde bir önlemin alınabilmesi mümkündür.

Ülke Riski

Savaş,iç savaş,ihtilal,grev gibi hallerden ortaya çıkabilecek risklerdir. Bunların yanı sıra para transferlerinde hükümetlerin getirebileceği kısıtlamalar da bu tür riskler arasındadır.

Ülke Riskini Azaltma Yolları:

Yine iyi bir ödeme şekli tespitinin yanı sıra, sözleşme oluşturulması, Eximbank sigortası veya factoring riski azaltma yolları olarak sıralanabilir.

Taşıma Riski

İhracat veya ithalata konu olan eşyanın taşınması esnasında ortaya çıkabilecek her tür risk bu grupta yer almaktadır.

Taşıma Riskini Azaltma Yolları:

Nakliye sigortasının (anlaşma çerçevesinde alıcı veya satıcıdan herhangi birisi yapabilir) yaptırılması ile bu risk minimize edilebilir.

Kur Riski

Daha çok vadeli satışlarda kurlardaki dalgalanma ve ticaretin yapıldığı ülkeler arasındaki para birimlerinin farklı olması halinde kur riski ortaya çıkabilmektedir.

Kur Riskini Azaltma Yolları:

Factoring işlemleri ile vade öncesi alacağın iskontosu, döviz forwardı, future kontratları veya döviz opsiyonları bu riskleri azaltmaya yönelik birer finansman yöntemidir. Ortak özellikleri ileriye yönelik kur sabitlemesinin gerçekleştirilmesidir.

Öncelikle ödeme şekillerinin ne anlam taşıdığından kısaca bahsetmekte yarar vardır. Uluslararası Ticarette; taraflar arasındaki para hareketinin milletlerarası düzenlenmiş prosedürlerine verilen isimdir.

Toplam 4 Ayrı Ödeme Şekli Bulunmaktadır.

– “Peşin Ödeme”

– “Mal Mukabili”

– “Vesaik Mukabili”

– “Akreditif”

PEŞİN ÖDEME (CASH PAYMENT)

Alıcının mal bedelinin bir  kısmını veya tamamını malın sevkiyatından önce göndermesi halinde ödeme peşin ödeme adını alır. İhracat anında peşin gönderilen oran belirtilerek bu oranın karşısına peşin ödeme olduğu belirtilir, geri kalan kısmı için ise, hangi ödeme şekli olduğu ifade edilir.

Peşin ödemenin tercih edilmesi iki sebebe dayalı olabilir; bunlardan ilki satıcının alıcıya güven duymaması olabilir ve risk almamak için mal bedelini peşin talep edebilir. İkinci sebep ise malı satan tarafın daha çok üretimi finanse edebilmek amacıyla, avans niteliğinde bir ön ödeme talep etmesi olabilir. bu tür ödemeler “prefinansman” adını alır. Bu ödeme şekli alıcı için en riskli ödeme şekli olup, satıcı açısından ise son derece avantajlıdır.

VESAİK MUKABİLİ (CASH AGAINST DOCUMENTS – CAD)

İhracatçının ithalatçıyı yeterince tanımadığı hallerde tercih edilen ödeme şeklidir. Prosedürü iş akışı şeklinde inceleyecek olursak; İhracatçı ihracata konu olan eşyayı taşıyıcıya teslim eder.  Eşyalara ait vesaiki tanzim eder, (genellikle taşıma belgesi alıcının bankası adına düzenlenir) ve Malın alıcıya gönderimi sağlanır. Tanzim edilen sevk vesaiki satıcı tarafından, alıcının bankasına gönderilmek üzere kendi bankasına bir talimat ile teslim edilir. Vesaiki teslim alan satıcının bankası; bir ön yazı ile birlikte bu vesaiki alıcının bankasına kargo yolu ile gönderir, Vesaikin eline ulaştığı alıcının bankası; alıcıya ihbarda bulunur ve malın bedelini ödemesini ister. (vadeli ise poliçeyi imzalamasını ister)

Alıcı (eğer caymadıysa) mal bedelini öder (veya poliçeyi kabul eder) ve bankasının vesaiki kendisine teslim etmesini ister,(taşıma belgesi banka emrine ise; konşimentonun cirosuyla, diğer hallerde ise talimatıyla bu belgeyi kendi adına çevirttirmiş olur.) İlgili sevk vesaiki ile malı gümrüğünden çeker.  Alıcı banka mal bedelini satıcının bankasına, oda satıcıya teslim eder ve alış esnasında DAB (Döviz Alım Belgesi) tanzim edilir. Vesaik Mukabili ödeme şekli taraflar açısından tercih edilme olasılığı hayli yüksek bir ödeme şekli olup; riski de olabildiğince her iki taraf için de azaltıcı bir özelliğe sahiptir. Ancak alıcının cayabilme riski bu ödeme şeklinde de göz ardı edilmemelidir.

MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS-CAG)

Bahse konu olan ihraç ürünlerinin alıcı emrine düzenlenmiş olan belgelerle ve serbest olarak gönderilmesi ve alıcının malın ithalinden sonra bedelini transfer etmesi durumuna mal mukabili ödeme adı verilir.

Bu tür işlemlerde satıcının alıcının bedeli transfer edeceğine dair güveniyor olması gerekmektedir; zira Mal Mukabili ödemeler satıcı açısından büyük risk taşımaktadırlar.Alıcının mali durumunun bozulması veya kötü niyetli olması halinde bedeli transfer etmeyebilir.

AKREDİTİF (LETTER OF CREDIT – L/C)

Yukarıdaki ödeme şekillerinin tümünde; riskin hep bir tarafta daha fazla taşındığını gördük. En az risk olduğunu düşündüğümüz Vesaik Mukabili’nde bile alıcının cayabileceği riskini göz önünde bulundurma zorunluluğu vardır. Risklerin mutlak surette eşitlendiği, tarafların birbirilerini bütünüyle tanımadan dahi ticaret yapabilecekleri, alıcıya cayma şansı taşımayan tek ödeme şekli olarak karşımıza akreditif çıkmaktadır.

Akreditif diğer ödeme şekillerinden farklı olarak taraflar arasındaki anlaşmanın küşat mektubu adı verdiğimiz ve bankalarca tanzim edilmiş bir tür sözleşmeye dayalıdır. Buna göre her iki tarafta mutlak surette bu metine göre hareket etmek durumundadırlar.

AKREDİTİF ÇEŞİTLERİ

Dönülemez Akreditif (Irrevovable Credit)

Bu akreditif akreditif vadesinden önce lehdarın rızası olmaksızın tadil veya iptal edilemez.

Akreditifin lehdarı belirtilen koşullara uygun vesaiki ihbar eden bankaya ibraz ettiğinde vesaik bedelinin akreditifin ödeme metoduna göre kendisine dair akreditifi açan bankanın kesin bir taahhüdüne sahiptir.

Dönülebilir Akreditif (Revocable Credit)

Bu şekilde açılan akreditiflerde önceden uyarma veya ihbar yapılmaksızın amirin istediği an iptal veya tadil edilebilir.İhbar eden banka tarafından tediye anına kadar akreditif amir tarafından iptal edilebilir.

Bu tip akreditifler alıcıya azami elastikiyet sağlarken satıcıyı mal bedelini tahsil etme problemi ile karşı karşıya bırakacağından tercih edilmeyen bir şekildir.

AKREDİTİF İŞ AKIŞI

1) Alıcı ile satıcı ticaretin gerçekleşmesi konusunda uzlaşmaya varırlar.

2) Satıcı alıcının emrine; satışa ilişkin tüm şartları gösteren bir “Proforma Fatura” tanzim eder.

3) Alıcı; gayri nakdi kredi limitinin mevcut olduğu bir bankaya müracaat ederek, proforma fatura ile birlikte akreditif açma talimatı verir.  Alıcının bankası akreditif metnini tanzim eder ve kontrol için müşterisine gönderir,

4) Kontrollerden sonra oluşan küşat mektubu; proformada belirtilen bankaya swift yada telex yolu ile gönderilir. Bazı akreditiflerde proforma üzerinde herhangi bir banka adı yazılmayabilir; bu durumda alıcının bankası kendi seçtiği bir bankaya küşadı yollar. Küşatın ulaştığı banka; metni müşterisine (ihracatçı) gönderir, ihracatçı ihbar tarihinden itibaren 7 işgünü içerisinde itiraz etme hakkına sahiptir.

5) İhracatçı belirtilen şekilde ve zamanda yüklemeyi gerçekleştirir.

6) Akreditife konu olan vesaiki akreditif vadesi içerisinde kendi bankasına teslim eder.

7) İhracatçının bankası 7 iş günü içerisinde söz konusu vesaiki inceleyerek rezerv tespitini gerçekleştirir; varsa rezervlerin açıklamasını yapar, açıklamalar ile birlikte en geç bu süre sonunda vesaiki alıcının bankasına gönderir.

8) Alıcının bankası da aynı süre zarfında aynı işlemleri gerçekleştirir rezervlerin tespitini tamamlar. Rezerv olmaması halinde alıcı; eşyayı kabul etmek zorundadır, rezerv olması halinde ise banka tarafından rezervlerin kabul edilip edilmediği sorulur; alıcının onayı halinde rezervler kaldırılır.

9) Sevk vesaiki alıcıya mal bedelinin ödenmesi mukabili teslim edilir (veya poliçe imzalattırılır); alıcının mali durumu mal bedelini ödemeye müsait olmasa bile teyitsiz işlemlerde banka tarafından bu bedel tazmin edilmek durumundadır.

10) Alıcı malı ithal eder, satıcı ise mal bedelinin kendi bankasına ulaşması ile parasını tahsil etmiş olur.