TIR Karnesi/Tır Sözleşmesi – AB Akademi

     TIR Karnesi     

TIR Karnesi uluslararası kara taşımacılığını dolayısıyla uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayan bir gümrük transit belgesidir.

Eşya, TIR Karnesi himayesinde hareket noktasındaki gümrük idaresinden, varış noktasındaki gümrük idaresine kadar bir prosedür altında taşınır ve bu prosedüre TIR Sözleşmesi kapsamında “TIR taşıması” denir.

Her bir TIR Karnesinin farklı bir referans numarası vardır. İhtiva ettiği sayfa sayısına göre 4, 6, 14 ve 20 yaprak olmak üzere çeşitlere ayrılmıştır.

Karne sayfa sayıları, hareket, varış ve transit olarak geçilecek ülke ve/veya gümrük idaresi sayıları göz önüne alınarak, farklı basılmıştır.

Bunun için, TIR karnesi açılırken, karneye işlem yapacak olan hareket, transit ve varış gümrük idareleri sayısı hesaba katılmalıdır. Örneğin 6 yapraklı bir TIR Karnesi 6 gümrük idaresi arasında kullanılabilir.

TIR Karnesi tek bir TIR taşıması için düzenlenir. Eşya hareket, transit ve varış gümrüklerine TIR Karnesi ile beraber sunulur.

TIR Karnesi usulüne uygun olarak ilgili gümrük idaresine onaylatılır. Bu işlemden sonra TIR Karnesi kefil kuruluşa iletilmek üzere, TIR işlemlerinin yürütüldüğü Oda’ya iade edilir.

TIR Karnesi Kapsamı

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu UNECE gözetiminde özenle hazırlanan (1975 TIR Sözleşmesi) TIR Karnesi Himayesinde eşyaların uluslararası taşınmasına dair gümrük sözleşmesidir.

1975 TIR Sözleşmesi 1978 yılından itibaren günün gelişen ekonomik şartlarına uygun olarak 20 defa revize edilmiş, en son yapılan değişiklikler 12 Mayıs 2002 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

TIR Sistemi eşyanın uluslararası taşınmasında kullanılan bir gümrük transit sistemidir. Dayandığı beş temel prensip vardır.

TIR Karnesi Sistemi

Araç ve Konteynerlerin Güvenliği

Eşyalar mühürlü araç ya da konteyner da taşınır. Bu araçlar gümrük makamları tarafından onaylanır ve bu onay her iki yılda bir yenilenir.

Uluslararası Garanti Zinciri

Taşıma işlemi süresince oluşabilecek düzensizlikler nedeni ile ortaya çıkan gümrük vergi ve resimleri, uluslararası garanti zincirinin güvenliği altındadır.

TIR Karnesi

Eşyaların uluslararası taşıması için düzenlenen TIR Karnesi tüm giriş, çıkış yada transit ülke gümrük makamları tarafından kabul görmüş bir garanti belgesidir.

Gümrük Kontrollerinin Karşılıklı Olarak Tanınması

Hareket gümrükleri tarafından alınan güvenlik önlemleri transit ve varış gümrük idarelerince kabul görür.

Kontrollü Giriş

TIR Sisteminde Karne verme ve garantör kuruluş olma görevi yetkili ulusal makamlarca verilir. Taşımacılar için ise sisteme giriş, karne veren ve garantör kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verilir.

TIR Sözleşmesini Uygulayan Ülkeler

Sözleşmeye Taraf ancak Uygulamayan Ülkeler

Avrupa Birliği /  ABD / Afganistan / Bosna Hersek / Cezayir / Endonezya / Kanada / Kore / Şili / Uruguay.

Sözleşmeye Taraf ve Uygulayan Ülkeler

Almanya / Avusturya / Azerbaycan / Belçika / Beyaz Rusya / Bulgaristan / Çek Cumhuriyeti / Danimarka Ermenistan / Estonya / Fas / Finlandiya / Fransa / Gürcistan / Hırvatistan / Hollanda / İngiltere / İran    İrlanda /  İspanya / İsrail / İsveç / İsviçre / İtalya / Kazakistan / Kıbrıs / Kırgızistan / Kuveyt / Letonya Litvanya / Lübnan / Lüksemburg / Macaristan / Makedonya / Malta / Moldova / Moğolistan / Norveç Özbekistan / Polonya / Portekiz / Romanya / Rusya Federasyonu / Sırbistan ve Karadağ / Slovakya Slovenya / Suriye / Tacikistan / Türkmenistan / Tunus / Türkiye / Ukrayna / Ürdün / Yunanistan.

Taşıt Onay Belgesi

Karayolu ile uluslararası eşya taşımacılığı yapılan taşıtların TIR Sözleşmesi hükümlerine uygun olarak imal edildiğini gösteren ve Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri tarafından yetki verilen gümrük idarelerince iki yıl süreyle geçerli olmak üzere TIR Sözleşmesi ekinde yer alan örneğe uygun olarak düzenlenen belgedir.

TIR karnesi himayesinde uluslararası taşımacılık, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerler ile yapıldığından, TIR sistemine dahil olmak isteyen nakliyeci firmaların bu belgeyi almaları zorunludur.

Taşıma Yetki Belgesi

TIR sistemi altında, karayolu ile uluslararası eşya taşıması yapmak isteyen firmaların Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’ndan (C1), (C2), (C3), (E2), (L2), (M3) veya (R2) yetki belgesi almış olmaları zorunludur.

Bu belgelere ilişkin düzenleme yapmaya Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yetkilidir. Gümrük idaresi ulaştırma mevzuatının düzenleyicisi değil, uygulayıcısı konumundadır.

TIR Karnesi Kapsamında Ağır ve Havaleli Eşya Taşıması

Ağırlıkları, boyutları veya nitelikleri bakımından, kapalı bir karayolu taşıtı veya kapalı konteyner ile taşınamayan, yükün özelliği itibariyle gümrük idaresi tarafından, taşıma için kolayca bölünmesine imkân olmadığı kanaatine varılan, yüklü durumdaki ölçü ve ağırlıkları, 1 seri nolu Gümrük Genel Tebliği (TIR İşlemleri) EK-1’deki ölçü ve ağırlıklardan en az birine uymayan, dolayısıyla karayolunda taşınması,  özel yük taşıma izin belgesi ile mümkün olan her türlü eşyayı ifade etmektedir.

TIR karnesi himayesinde uluslararası taşımacılık, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerler ile yapılır.

a) Taşıtlar için, taşıt onay belgesi düzenlenir.

b) Konteynerler için, konteyner onay plakası düzenlenir.

Çekiciler ile ağır veya havaleli eşya taşıyan taşıtlar için taşıt onay belgesi aranmaz.

Ağır veya havaleli eşya taşınması için, kefil kuruluş TOBB’dan kapağı ve bütün yaprakları üzerinde büyük harflerle İngilizce olarak “HEAVY OR BULKY GOODS” veya Fransızca olarak “MARCHANDISES PONDÉREUSES OU VOLUMINEUSES” ibaresinin bulunduğu TIR karnesi alınmalıdır.

Normal eşya ile ağır veya havaleli eşyanın tek bir TIR taşıması kapsamında taşınması durumunda, normal eşya ile ağır veya havaleli eşya için ayrı TIR karnesi düzenlenmesi gerekir.

Ağır ve havaleli eşya taşınmasında kullanılacak taşıtlar için Karayolları Genel Müdürlüğünden “özel yük taşıma izin belgesi” alınması gereklidir.

TIR Karnesi Memur Refakati Uygulaması

Taşınan eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesine göre tespit edilen azami teminat tutarını (ülkemiz için 60.000 AVRO) aşmaması durumunda hiçbir şekilde memur refakati verilmez.

Ancak gümrük vergileri toplamının teminat tutarını aşması koşuluyla; kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya, gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması hallerinde;

a) Öncelikle Araç Takip Sisteminden (ATS) yararlanılması yoluna gidilir. ATS cihazının bulunması halinde hiçbir şekilde memur refakati verilemez.

b) İlgili gümrük muhafaza idaresinde ATS cihazının bulunmaması durumunda memur refakati verilebilir.

TIR Karnesi Güzergâh Süresi Aşılması

Giriş veya hareket gümrük idaresi tarafından, işlemleri tamamlanıp varış veya çıkış gümrük idaresine sevk edilecek taşıtın güzergâh kat etme süresi mevsim ve yol şartlarına göre en uzun mesafe için;

a) Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarında azami 144,

b) Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında azami 192, saate kadar belirlenir.

Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya, gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması veya ATS cihazının takılması durumunda güzergâh kat etme süresi olarak mümkün olan en kısa süre verilir.

Güzergâh kat etme süresi geçtikten sonra varış veya çıkış gümrük idaresine gelen taşıt için 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241 inci maddesinin ilgili fıkraları uyarınca para cezası uygulanır. Ayrıca, bu taşıtlar fiziki kontrole tabi tutulur.

Ancak, giriş veya hareket gümrük idaresince verilen güzergâh kat etme süresinin, güvenlik, arıza, kaza, yol yapımı, yol kapanması, hastalanma veya araç şoförünün emniyeti suistimal suçu işlemesi veya başka bir nedenle geçirilmesi halinde, ilgililerin en yakın Emniyet, Jandarma, Gümrük veya Sağlık birimleri ile araç tamir ve bakımı ile ilgili yetkili servisler gibi ilgili mercilerden alacakları belgelerle bu durumlarını belgelendirmeleri halinde veya herkesçe bilinen olağanüstü hallerde (doğal afet vb.)  belge aranmaksızın 4458 sayılı Gümrük Kanununun 241 inci maddesinde öngörülen para cezası uygulanmaz.

TIR Karnesi Geçerlilik İşlem Süre Bitimi

TIR karnesinin geçerlilik süresini kefil kuruluş TOBB tespit eder.

Yerli taşıyıcıya verilen TIR karneleri 60 gün, yabancı taşıyıcıya verilenler 10 gün geçerlidir.

Karnenin geçerlilik tarihi hiçbir koşulda değiştirilemez veya uzatılamaz.

Geçerlilik süresi biten TIR karneleri gümrük idarelerince kabul edilmez.  Ancak, geçerlilik süresinin bitiş tarihinde veya bu tarihten önce hareket gümrük idaresi tarafından kabul edilen TIR karnesi, TIR taşıması sonlandırılıncaya kadar geçerli kabul edilir.

Geçerlilik süresi biten bir TIR karnesinin hareket gümrük idaresi tarafından sehven kabul edilerek eşyanın sevk edilmesi ve bu durumun diğer bir hareket gümrük idaresi, giriş, varış veya çıkış gümrük idaresi tarafından tespit edilmesi halinde, durumu tespit eden gümrük idaresi tarafından TIR karnesi sonlandırılır.