Kağıtsız Gümrükte Belge Saklama Yükümlülüğü

     Kağıtsız Gümrükte Belge Saklama Yükümlülüğü     

Kağıtsız Gümrük Projesi kapsamında; Gümrük  Yönetmeliğinde 24.05.2019 tarihinde yapılan değişiklikle ihracat beyannameleri ile uluslararası düzenlemelerden kaynaklanan yükümlülüklerden ya da Ticaret Bakanlığınca belirlenecek durumlardan kaynaklı olarak kağıt ortamında onaylanması gerekenler dışındaki ekli belgeler gümrük idaresine kağıt ortamında ibraz edilmemesine ilişkin mevzuatta düzenleme yapılmıştır. 20.08.2019 tarihi itibariyle ihracat beyannamesinin kağıt nüshası, gümrük idarelerince yükümlüsüne ya da herhangi kurum/kuruluşa verilmemektedir.^[1]  Kağıtsız gümrük uygulamalarının tam anlamıyla başlaması 20.08.2019 tarihinde ihracat beyannamesi işlemleri e-imza ile yürütülmesi ile başlamış ve beyanname çıktıları ıslak imza ile imzalanmamaktadır.^[2] Ancak; 20.08.2019 tarihinden önce tescil edilen ihracat beyannameleri ile ilgili çıktı taleplerinin hat ayırımı yapılmaksızın 2017/16 sayılı Genelge uyarınca karşılanmaktadır. Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 16.07.2013 tarihli 4489 sayılı yazısı ile beyanname nüshasının seri numarasının BİLGE Sisteminde kaydedilmesi ve (verilen nüshada örnekte beyannamenin alt tarafında seri numarası) olması gerekmektedir. Elektronik ortamda paylaşılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi elektronik olarak, bu beyanname eki belgeler ise belge aslının bulunduğu ortama göre kağıt veya elektronik olarak beyanın bağlayıcılığı çerçevesinde, her bir beyanname itibariyle, sonradan yapılacak kontrollere imkan sağlayacak şekilde Kanunun 13 üncü maddesi çerçevesinde ihracatçı tarafından saklanacağı duyurulmuştur.^[3]  

Kağıtsız Gümrük İşlemleri Projesi” nde serbest dolaşıma giriş beyannamesi eki tüm belgeler, beyanname ile ilgili olarak yapılan memur işlemleri ve beyanname ile ilgili sonradan olabilecek yükümlü taleplerinin elektronik ortama alınarak gümrük beyannamesi ile ilgili tüm işlemlerin kağıtsız ortamda yürütülmesi ilişkin Ankara Gümrük Müdürlüğünde 25.02.2020 tarihinden itibaren pilot uygulamaya başlanılmıştır.^[4]

Kağıtsız beyanname sistemine geçen gümrük idarelerinde transit rejimi işlemlerinin BİLGE Sistemi üzerinden elektronik ortamda düzenlenen transit rejimine ilişkin beyanname ve beyanname eki belgeler asıl sorumlu tarafından e-imza ile imzalanmaktadır. ^[5]

Gümrük Beyannamesi, Gümrük Yönetmeliğinin 174/4 maddesine göre; Sistemde (BİLGE) kayıtlı beyanname, gümrük idaresince tüm işlemlere esas tutulacak asıl beyannamedir.  Ayrıca, “kağıtsız gümrük” projesinde elektronik ortamda tescil edilecek ihracat ve serbest dolaşıma giriş beyannamelerinden e-ihracat beyannamesi ve e-ithalat beyannamesi 2019 yılı itibariyle uygulamaya başlanmıştır.^[6]  

Web servis kullanılarak Bilge Sisteminde tescil edilen beyanname elektronik imzalı olduğundan ve bu beyanname kapsamı Kıymet Bildirim Formu da elektronik imzalı sayılacağından,  BİLGE Sistemi Detaylı Beyan modülü kullanılarak doldurulan Kıymet Bildirim Formunun kâğıt ortamında ayrıca beyannameye eklenmesine gerek bulunmamaktadır.^[7] Beyanname eki İthalat Rejim Kararı eki listelerde yer alan ön izin belgeleri Tek Pencere Sisteminden, Standardizasyon mevzuatınca ibraz edilen ve beyan edilen “belgeler” ise TAREKS’ten elektronik olarak alınmaktadır. A.TR Dolaşım Belgesi, Menşe Belgelerinde de uluslararası alanda elektronik olarak düzenlenmesi ve kabulü adım adım gerçekleşmektedir.^[8]

Benim dikkatimi çeken konu ise, elektronik ortamda üretilen beyanname ile beyannameye elektronik olarak eklenen TPS, TAREKS gibi elektronik olarak üretilmiş belgelerin Kağıtsız Gümrük işlemlerinde Gümrük Kanunun 11 ve 13 ncü maddelerine göre yükümlülerin BİLGİ VERME ve BELGE saklama yükümlülüğünü nasıl yerine getirmesi gerektiğidir. Çünkü; Gümrük Kanunun 11 ve 13 ncü maddelere ilişkin hükümler, Gümrük Kanunun yürürlüğe girdiği 05.02.2000 tarihi itibariyle uygulanmakta olan “kağıt Usul” işlemlerin yapıldığı döneme göre düzenlenmiştir. Kağıtsız Gümrük” projesi ve gümrük işlemlerinin elektronikleşme safhasında kanunun 13 ncü maddesi hiçbir değişikliğe uğramamıştır.

Gümrük Kanunun değişen maddesi ise 241 nci maddesinde olmuştur. Gümrük Kanunun 241/6 fıkrasına (d) bendi “d) 11 inci madde hükmüne göre yazılı olarak talep edilen bilgi ve belgeler ile 13 üncü madde hükmü uyarınca beş yıl süreyle saklanması gereken belgelerin gümrük kontrolü sırasında ibraz edilmemesi.” Cezai müeyyidenin 8 katı ceza uygulanacağı 17.11.2019 tarihli 7190 sayılı kanunla revize edilmiştir.

01.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliği değişikliği ile Gümrük Yönetmeliğinin 181/1 nci fıkrasında “Yürürlükteki mevzuat uyarınca ilgili gümrük rejimleri kapsamında Türkiye’ye ithali öngörülen her türlü izin veya uygunluk belgesine veya bu belgeler yerine geçen bilgiye tabi eşyaya ilişkin yetkili kurumlarca yapılacak kontroller,.. “ metnine altı çizili olan “veya bu belgeler yerine geçen bilgiye” ifadesi eklendi.  Bunun anlamı Belge artık “elektronik ortamda” bilgi olarak ta yer almaktadır. Örneğin TPS, TAREKS referans numarası gibi. Makalenin başlığında; v.1.0  ifadesi; okurun anımsamasına yönelik ve konu elektronik ortama taşındığından DİJİTAL ARŞİV “Versiyon 1.0” (ilk sürüm) anlamında kullandım. Bilgi, elektronik ortamda artık belge yerine geçiyor. Bu nedenle Gümrük Beyannamesini doldururken veri girişi yapıyoruz. Veri girişinin hatalı yapılmaması, elektronik verilerin muhafaza edilmesi önemli hale geliyor.

Gümrük Kanunun 11 nci maddesinde yer alan “Bilgi Verme” yükümlüğü:

MADDE 11- Gümrük işlemleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, Gümrük Müsteşarlığının veya gümrük idarelerinin talebi üzerine gümrük işlemleri ile sınırlı olmak kaydıyla belirlenen süreler içinde gerekli bütün belge ve bilgileri vermek ve her türlü yardımı sağlamakla yükümlüdür.

Kendilerinden bu konularda bilgi istenilen kişiler, özel kanunlarda yazılı gizlilik hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten kaçınamazlar.

Gümrük Kanunun 13 ncü maddesinde yer alan Belge ve Bilgileri saklama yükümlülüğü;

“MADDE 13– İlgili kişiler, 11 inci maddede belirtilen belge ve bilgileri gümrük kontrolü amacıyla beş yıl süre ile saklamak zorundadırlar.

Belge saklama süresi;

a) (b)bendinde öngörülen haller dışında, serbest dolaşıma girmek veya ihraç edilmek üzere beyan edilen eşya ile ilgili olarak, serbest dolaşıma giriş veya ihracat beyanlarına ilişkin belgelerin tescil edildiği yılın;

b) Nihai kullanımları nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergisi ile Türkiye’de serbest dolaşıma giren eşya için, gümrük gözetimine tabi olmalarının sona erdiği yılın;

c) Başka bir gümrük rejimine tabi tutulan eşya için, söz konusu gümrük rejiminin sona erdiği yılın;

d) Serbest bölgeye konulan eşya için, buralardan çıktıkları yılın;

Sonundan itibaren işlemeye başlar.”

Şeklindedir.

Gümrük Yönetmeliğinde 13 ncü maddenin doğrudan karşılığı bulunmuyor, Ancak; Gümrük Yönetmeliğinin “Beyannameye Eklenecek Belgeler” başlıklı 114 ncü maddesinde;

(2) Kanunun 60 ıncı maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendi uyarınca beyanname ekinde ibrazı istenmeyen belgeler, gerekli görüldüğünde gümrük idaresine ibraz edilmek üzere adına beyanname düzenlenen yükümlü tarafından, transit rejiminde ise asıl sorumlu tarafından belge saklama süresi boyunca muhafaza edilir.

(3) Yeşil hattan yararlanma hakkı bulunan Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahibi kişiler adına tescil edilen ithalata ilişkin gümrük beyannamelerinin 44 no.lu kutusuna birinci fıkrada belirtilen belgeler kaydedilir. Muayene türü yeşil hat olarak belirlenen ithalata ilişkin gümrük beyannamelerine birinci fıkrada belirtilen belgeler eklenmez. Ancak, muayene türü sarı veya kırmızı hat olarak belirlenen beyannameler, 44 no.lu kutuya kaydedilen belgeler ile birlikte gümrük idaresine ibraz edilir

(4) Hareket idaresince belge kontrolüne veya eşya muayenesine karar verildiği durumlar hariç, izinli gönderici yetkisine sahip kişilerin bu taşıma işlemleri için düzenledikleri transit beyannamelerine ilişkin belgeler beyannamenin 44 no.lu kutusuna kaydedilmek kaydıyla beyannameye eklenmez ve söz konusu beyannameler gümrük idaresince kağıt ortamında aranmaz.

(5) İhracata ilişkin gümrük beyannamesi eklerinin veri işleme tekniği yoluyla verilmesi esastır. Uluslararası düzenlemelerden kaynaklanan yükümlülüklerden ya da Bakanlıkça belirlenecek durumlardan kaynaklı olarak kağıt ortamında onaylanması gerekenler dışındaki ekli belgeler gümrük idaresine kağıt ortamında ibraz edilmez. Gümrük idaresince gerek görülmesi halinde beyanname eki belgelerin aslı istenebilir.

(6) Üçüncü ve dördüncü fıkrada belirtilen beyannameler dışındaki gümrük beyannamelerine herhangi bir belge eklenmemesine ilişkin düzenleme yapmaya Bakanlık yetkilidir.

(7) Gümrük işlemleri sırasında belge aslının aranmadığı durumlarda belge örnekleri üzerinde işlemler sonlandırılır. Belge asılları ikinci fıkra kapsamında muhafaza edilir.

(8) Bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkraları uyarınca beyannameye eklenmeyen belgeler dahil ithalat ve transit işlemlerine ilişkin gümrük beyannameleri ve ekleri, beyanın bağlayıcılığı çerçevesinde her bir beyanname itibarıyla, sonradan yapılacak kontrollere imkan sağlayacak şekilde Kanunun 13 üncü maddesi çerçevesinde saklanır.

(9) 112 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca ihracatçı ile elektronik ortamda paylaşılan ihracata ilişkin gümrük beyannamesi elektronik olarak, bu beyanname eki belgeler ise belge aslının bulunduğu ortama göre kağıt veya elektronik olarak beyanın bağlayıcılığı çerçevesinde, her bir beyanname itibariyle, sonradan yapılacak kontrollere imkan sağlayacak şekilde Kanunun 13 üncü maddesi çerçevesinde ihracatçı tarafından saklanır.

(10) Beşinci fıkrada belirtilen hallerde ibrazı gereken ancak elektronik ortamda mevcut olmayan belgeler hariç olmak üzere, ihracata ilişkin gümrük beyannamesi ekleri gümrük idaresi tarafından kağıt ortamında saklanmaz.

Beyanname eklerinin (belgelerin/bilgilerin) 114 ncü maddenin 5 ila 10 ncu fıkralarında Gümrük Kanunun 13 ncü maddesine göre saklanmasına yönelik hüküm mevcuttur. Bununla birlikte elektronik ortamda üretilen gümrük işlemleri için doğru ve hatasız beyan (veri girişi) ile bu verilerin -bilgi ve belgenin) nasıl saklanacağı konusunda açıklama bulunmamaktadır.

Belge saklama yükümlülüğü artık elektronik ortamda girilen Bilgi olarak daha önemli hale gelmiştir. Beyanname kalemlerinde beyan edilen TPS -TAREKS referans numaralarının doğru beyan edilmesi ve muhafaza edilmesi önem kazanmaktadır.

Doğru beyanda bulunmak aşağıda yer alan 2010/01 sayılı genelgesine göre doğru VERİ GİRİŞİ yapılmasıdır. Gümrük Yönetmeliğinin 114 ncü maddesi ilgili fıkralarında  belirtildiği üzere (kalem bilgisine sunulmayan “S” alınacak beyannameler başta olmak üzere- GY.181/4-e gibi)  44 nolu hanelere belge/bilgiler mutlaka DOĞRU VERİ GİRİŞİ yapılmasıdır.  

 “Yeni düzenlemeler uyarınca kalem bilgilerinin girilmesinin ardından “tarife” çağırıldığında “Kalem bazında vergi tahakkuku ve aranan belgeler” ekranı gelmektedir. Söz konusu ekran 3 ana bölümden oluşmaktadır. Söz konusu bölümlerden “Tarife sonuçları” bölümü, yükümlülerce beyan edilen bilgiler uyarınca, sisteme yüklenilen vergi oranları ve beyannameye eklenmesi gereken belgelere ilişkindir. Bu bölümde yer alan bilgiler referans niteliğindedir.

“Kalem bazında vergi tahakkuku ve aranan belgeler” ekranında yer alan “47.Vergilerin hesaplanması” ve “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümleri ise hukuki sonuç doğuracak nitelikteki beyan bölümünü oluşturmaktadır.

Yükümlülerce;

• “Tarife sonuçları” bölümünde yer alan bilgilerin “47.Vergilerin hesaplanması”, “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümlerine aktarılması,
• İlgili mevzuatta beyan konusu eşya, yapısı ve mahiyeti gereği ilgili düzenlemeden istisna tutulmuş ise “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne aktarılan mezkur belgenin “Hareketler” menüsü kullanılarak 44 nolu alandan silinmesi,
• “Tarife sonuçları” bölümünde yer almayan, dolayısıyla “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne aktarılmayan, ancak eşyanın özel durumu nedeniyle beyanname ekine eklenmesi gereken bir belgenin bulunması halinde, “44. Ek bilgi, sunulan belgeler, ön izinler” bölümüne “Hareketler” menüsünde yer alan “Yeni belgelendirme” talimatı kullanılarak ilgili belgenin  beyan edilmesi,
• “47.Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılan vergilendirmeye ilişkin hususların da ayrıca kontrol edilerek, beyan konusu eşyanın yapısı ve mahiyeti gereği ilgili mevzuatta farklı bir vergi oranına tabi tutulması halinde,  “Hareketler” menüsü kullanılarak ilgili düzeltmenin yapılarak tabi olduğu vergi türü, oranı ve vergi tutarının ilgili alanda beyan edilmesi,
• İlgili mevzuatta beyan konusu eşya yapısı ve mahiyeti gereği ilgili düzenlemeden istisna tutulmuş ise “47. Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılan mezkur düzenlemenin “Hareketler” menüsü kullanılarak 47 nolu alandan silinmesi,
• “Tarife sonuçları” bölümünde yer almayan dolayısıyla “47. Vergilerin hesaplanması” bölümüne aktarılmayan ancak beyan konusu eşyanın özel durumu nedeniyle ödenmesi/teminata bağlanması gereken bir tutarın bulunması halinde “Hareketler” menüsünde yer alan “Yeni vergilendirme” talimatı kullanılarak ilgili tutarın beyan edilmesi,

Gerekmektedir.”^[9]

Belge ve Bilgi Saklama yükümlülüğü ile diğer bir tezatlık ise, Belge ve Bilgilerin saklanmasına yönelik SÜRE uygulamasıdır.  Gümrük Kanunu dışında diğer yasal metin(ler) dikkate alındığında “saklama süresi”  farklı değerlendirmelere yol açmaktadır. Bu metinlerin başında Kabahatler Kanunun zamanaşımı uygulanmasına yönelik Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2013/38 sayılı genelgesi ile Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2014/4 sayılı İç Genelgesidir. 

Öncelikle vergi uygulamasında “zamanaşımı” kavramını hatırlayalım.  Gümrük Vergileri için tahakkuk zamanaşımı üç yıldır. (GK 197/2) Kesinleşen Gümrük Vergi Tahakkuk ve Para Cezaları için 6183 sayılı A.A.T.U.H.K hükümleri uygulanmaktadır. Tahsil zamanaşımı Amme alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.^[10]

Para Cezalarının zamanaşımı hükümlerinin uygulanmasında, para cezalarının gümrük vergileri alacaklarına bağlı olup olmaması belirleyici olmaktadır. İdari para cezasının tutarı belirlenirken, para cezasına dayanak bir vergi alacağı söz konusu ise, bu para cezası gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezasıdır.

a) Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezaları:

4458 sayılı Gümrük Kanununun 231 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları;

“1. İdari yaptırıma konu fiilin, ceza uygulamasını gerektiren bir fiile ilişkin olması ve zamanaşımı daha uzun bulunan bu fiil nedeniyle ceza davası açılmış olmak kaydıyla, idari yaptırım kararları Türk Ceza Kanunundaki dava ve ceza zamanaşımı süreleri içerisinde uygulanır.”

2. Gümrük vergileri alacağına bağlı idari para cezalarının zamanaşımı, bu idari para cezalarına ilişkin gümrük vergilerinin zamanaşımına tabidir.”

Hükmünü amirdir.

Bu itibarla, tahakkuk zamanaşımına uğrayan gümrük vergilerine ait para cezaları da zamanaşımına uğramaktadır. 4458 sayılı Gümrük Kanununun 197 nci maddesinin dördüncü fıkrasının uygulandığı durumlarda cezaya ilişkin zamanaşımı süresi de aynı şekilde uzamış olacaktır.

b) Gümrük vergileri alacağına bağlı olmayan maktu ve nispi idari para cezaları:

5326 sayılı Kanunun Soruşturma Zamanaşımı baslıklı 20 nci maddesinde; zamanaşımı süresinin, kabahate ilişkin tanımdaki fiilin işlenmesiyle veya neticesinin gerçekleşmesiyle işlemeye başlayacağı, kabahati oluşturan fiilin aynı zamanda suç oluşturması halinde suça ilişkin dava zamanaşımı hükümlerinin uygulanacağı, nispi idari para cezalarında zamanaşımının 8 yıl, maktu para cezalarında ise zamanaşımı süresinin;

a) Yüzbin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde beş yıl,

b) Ellibin Türk Lirası veya daha fazla idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde dört yıl,

c) Ellibin Türk Lirasından az idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde üç yıl,

olduğu,

Yerine Getirme Zamanaşımı başlıklı 21 inci maddesinde de; zamanaşımı süresinin, kararın kesinleşmesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren işlemeye başlayacağı, kanun hükmü gereği olarak idari yaptırımın yerine getirilmesine başlanamaması veya yerine getirilememesi halinde zamanaşımının işlemeyeceği,

Belirtilmiştir.

Buna göre, 5326 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmü gereğince gümrük vergileri alacağına bağlı olmayan idari yaptırım kararlarına ilişkin zamanaşımı süreleri anılan Kanunun 20 nci (Soruşturma Zamanaşımı) ve 21 inci (Yerine Getirme Zamanaşımı) maddesi hükümlerine tabidir. Uygulamada 4458 sayılı Gümrük Kanununun 231 inci maddesinin 1 inci fıkrasının da dikkate alınması gerekir.^[11] 

Tahakkuk, Tahsil ve Ceza zamanaşımı dolmayan belgeler, yükümlü tarafından haklarını korumak amacıyla imha edilememektedir.

Diğer yandan Ticaret Bakanlığı, belge saklama (arşiv) işlemi ve işlemi biten belgelerin imha sürecini  Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2014/5 sayılı genelgesine göre yapmaktadır. Bu genelgeye göre;

(1) Gümrük işlemlerinde kullanılan belgelerden; özet beyanlar, gümrük beyannameleri, gümrük beyannamesi yerine kullanılan belgeler (Elçilik Mektubu, Kurye Mektubu, TIR Karnesi, ATA Karnesi, Kumanya Listesi, Özel Fatura, Déclaration en Douane, CPD Karnesi ve Sözlü Beyan Formu gibi belgeler), serbest bölge işlem formları, bu belgelerin ekinde yer alan belgeler ve gümrük işlemlerinde kullanılan diğer belgeler anlaşılır.

(2) Gümrük idareleri, gümrük işlemlerine ait yazılı belgeler ile elektronik ortamlarda oluşturulan  belgelerin cd, disket veya benzeri kayıt ortamlarına aktarılması suretiyle teşekkül ettirilen yedeklerinin, iyi biçimde muhafaza edilmesini teminen yangın, hırsızlık, rutubet, su baskını, toza ve hayvan ve haşarat gibi her türlü zararlı tesir ve unsurların tahriplerine karşı gerekli tedbirlerin alınmasından sorumludurlar.

(3) 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Soruşturma zamanaşımı” başlıklı 20 nci maddesinin üçüncü fıkrasında nispî idarî para cezasını gerektiren kabahatlerde zamanaşımı süresinin sekiz yıl olduğu hükme bağlanmıştır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Dava zamanaşımı” başlıklı 66 ncı maddesinin birinci fıkrasında ise en kısa dava zamanaşımı sekiz yıl olarak belirlenmiştir. Belirtilen hükümler doğrultusunda, birim arşivlerindeki gümrük işlemlerine ait yazılı veya elektronik ortamdaki belgelerin saklama süresi sekiz yıl olup, saklama süresinin başlangıç tarihinin tespitinde Gümrük Kanunu’nun 13 üncü maddesinde belirtilen tarihler esas alınır.

Diğer taraftan, 6015 sayılı Devlet Desteklerinin İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanunu’nun “Desteğin geri alınmasında zamanaşımı” başlıklı 11 inci maddesi ile söz konusu Kanuna uygun olmayan devlet desteklerinin geri alınması, desteğin fiilen verildiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımına tabi olacağı hükme bağlanmış olduğundan, 23/10/2010 tarihinden sonra düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında ithal edilen eşyalar için düzenlenen beyanname ve belgeler için saklama süresi yatırım teşvik belgelerinin kullanıldığı gümrük beyannamelerinin tescil tarihinden itibaren on yıldır.

(4) Adli ve idari bir davaya veya idari bir takibata konu olmuş beyanname ve belgeler, dava veya takibat sonuçlanıncaya kadar saklanır.

Davaların veya takibatların 3 üncü maddede belirtilen sürelerden önce sonuçlanması durumunda, söz konusu maddede belirtilen saklama süreleri dikkate alınır.

(5) Denetim elemanları tarafından imha harici tutulması istenen evrak ve belgeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından mevzuatı gereğince imha harici tutulması istenen evrak ve belgeler, ilgili denetim elemanı veya kamu kurum ve kuruluşu tarafından belirtilen süre kadar saklanır.

(6) 6326 sayılı Petrol Kanunu, 6427 sayılı Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında, Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Sözleşmenin Tatbikine Müteallik Anlaşmanın Tasdiki Hakkında Kanun, 6375 sayılı “Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında, Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Sözleşme”nin ve Kuzey Atlantik Nazır Yardımcıları Konseyinin, işbu Sözleşme Metninin Tadiline Mütedair, 4 Nisan 1952 tarihli Kararı ile Atlantik Konseyinin 25 Ağustos 1952 tarihli Kararının ve “Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatının, Milli Temsilcilerin ve Milletlerarası Personelin Statülerine Dair Sözleşme”nin ve Kuzey Atlantik Nazır Yardımcıları Konseyinin, İşbu Sözleşme Metninin Tadiline Mütedair, 4 Nisan 1952 tarihli Kararının ve “Kuzey Atlantik Antlaşması” Mucibince Kurulmuş Milletlerarası Askeri Karargahların Statüsüne Dair Protokol’ün, Kabulüne Dair Kanun ve 6095 sayılı Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı Müşterek Enfrastrüktür Programı Gereğince Türkiye’de Yapılacak İnşa ve Tesis İşlerine Dair Kanunda belirtilen özel muafiyet hükümlerine göre kati ya da geçici muaflık yoluyla yurda giren eşya ile benzeri kanunların özelliklerine göre bilahare vergiye tabi tutulabilecek eşyaya ilişkin evrak ve belgeler ile 23.10.2010 tarihinden önce düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında ithal edilen eşyalar için düzenlenen beyanname ve belgeler imha harici bırakılır.

(7) Saklama sürelerini doldurmuş olan belgeler, 3473 sayılı Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin dördüncü ve beşinci kısmı hükümleri çerçevesinde oluşturulacak ayıklama ve imha komisyonları nezaretinde ayıklama ve imha işlemlerine tabi tutulur.

Tahakkuk zamanaşımı açısından Gümrük Kanunu hükümleri, İdari Cezalar açısından Kabahatler Kanunu kapsamında farklı sürenin ahenkleştirilmesi yararlı olacaktır. Hem Gümrük İdaresi hem de yükümlü aynı mevzuatı uygulamalı fark yükümlünün süresi tahakkuk zamanaşımı olan 3 yıl ile Gümrük İdaresinin süresi tahsil zamanaşımı olan 5 yıl ile sınırlı olmalıdır.

Konunun bir de Kıymet Araştırma ve Sonradan Kontrol (menşe şahadetnamesi vs) gibi idari araştırmalara yönelik işbirliği antlaşmalarına ilişkin uluslararası boyutu da bulunmaktadır. Belge saklama sürelerinin az gelişmiş ülkelerde daha uzun süre olduğu gözlemlenmektedir. 

AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün 2012/1 sayılı genelgesinde;   

“3. Yabancı ülkelerde uygulanmakta olan evrak saklama ve zaman aşımı süreleri, bu sürelerden önceki bir tarihte gerçekleşen işlemlere dair taleplerin karşılanmasına engel teşkil ettiğinden; ülkeler itibariyle zaman aşımı süreleri belirli aralıklarla güncellenerek AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünce Bakanlığımız intranet sayfasından duyurulacak ve yurt dışından araştırma yapılması talebinde bulunulup bulunulmayacağı hususunda bu liste mutlaka dikkate alınacaktır. İlgili ülkeler itibariyle evrak saklama ve zaman aşımı süreleri geçmiş talepler, ilgililerce AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğüne gönderilmeyecek ve gönderildiği takdirde de anılan Genel Müdürlükçe karşılanmayacaktır. Güncel haline Bakanlığımızın intranet sayfasında da yer verilecek söz konusu liste, Genelgeye eklenmiştir.”^[12]

Belge saklamaya yönelik hüküm içermektedir.

Sonuç olarak;

1- Asıl beyanname sistemde kayıtlı beyanname olduğundan gümrük müşavirliği hizmeti veren firmaların kendi sistemlerinde üreterek tescil etmiş olduğu beyannameler resmi beyannameye ait tüm bilgiler aynı olmak kaydıyla “eşdeğer” beyannamelerdir. Gümrükte redrese olan beyannameler müşavirlik firmalarında da kendi sistemlerinde düzeltilmelidir. Ayrıca Gümrük Müşavirliği firmalarından hizmet alan yükümlülerin ileride mağduriyetine yol açmaması açısından (Müşavirlik firmasının kapanması gibi) bu elektronik beyannameleri aylık dönemsel veya yıllık olarak elektronik ortamda DİJİTAL ARŞİV’ler teslim alınmalı/ edilmelidir.

2- “Tahakkuk zamanı olan 3 yıllık süre içinde adli ve idari bir davaya veya idari bir takibata konu olmuş (Ek Tahakkuk ve Ceza Kararı ya da Fikri Sınai Mülkiyet gibi karar düzenlenmiş) beyanname ve belgeler, dava veya takibat sonuçlanıncaya kadar saklanır. “hükmü Gümrük Kanuna eklenmelidir. Tahakkuk zamanaşımı süresinin bittiği 3 ncü yılın sonundaki takvim yılı bitiminde yükümlü tarafından beyanname ve eki belgeler imha edilebilmelidir. Vergisel sorumluluk ve cezai sorumluluk (Kabahatler Kanunu)  3 yıl olarak aynı olmalıdır. Gümrük idaresi uluslararası yükümlülükler kapsamında kendi saklayacağı belge ve bilgiler için 5 yıllık bir süre belirleyebilir. Belge saklama yükümlülüğü sadece Gümrük Kanunu ile düzenlenmelidir. Belge Saklama Süresi için tek bir süre belirlenmelidir. Kabahatler Kanuna göre Zamanaşımı dikkate alındığında 8 yıllık süre, Gümrük Kanunundaki 5 yıllık süreyi işlevsiz ve anlamsız kılmaktadır.  8 yıllık uzun süre, işleri yoğun olan firmalar, sanayiciler için emek ve maliyet yüklemektedir.

3- Gümrük Beyannamesinin 44 nolu haneye gerekli beyanın daha sağlıklı yapılabilmesi için kalen bazında “yazı karakteri” sayısı arttırılmalıdır. 44 nolu haneye mutlaka girişi yapılacak “bilgiler” örneklerle gösterilmelidir. En azından gereksiz bilgi girişi önlenmelidir.

4- Hangi belgenin hangi tarihe kadar fiziki olarak muhafaza edileceği, hangi belgenin elektronik olarak muhafaza edileceği ve nasıl muhafaza edileceği açıklık getirilmelidir.  Beyannamede BİLGİ olarak kabul edilen belge niteliğindeki verilerin ne olduğu, Bakanlıkça belirlenerek bunların da elektronik (CD vs)  veya fiziki olarak nasıl muhafaza edileceğine açıklık getirilmelidir. Örneğin TPS referans numarası mı, Döviz Transfer yazısında ki elektronik dökümü mü ? elektronik olarak ulaşılan seri numarası beyanname ile kalem bilgisi olarak excelde liste halinde mi?

5- Yükümlülerin 2017/16 sayılı genelge kapsamında çıktı talep etmeleri veya gümrük idarelerinden tasdikli nüsha taleplerinde kayıp vs gerekçesiyle 241/6 madde uygulanmaması.

6- Ticaret Bakanlığınca, Gümrük Kanunun 13 ncü maddesinin uygulanmasına yukarıdaki 4 nolu paragrafta belirtilen konulara yönelik Tebliğ veya en azından Resmi Gazetede yayımlanan genelge şeklinde kamuoyuna duyuru yapılması olası sorunların önlenmesini engelleyecektir.

BU YAZI YETKİLENDİRİLMİŞ GÜMRÜK MÜŞAVİRİ SAYIN RECAİ HERGÜN TARAFINDAN KALEME ALINMIŞTIR.

EK: ÜLKELER İTİBARİYLE BELGE SAKLAMA SÜRELERİ

KAYNAKÇA:

[1] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 23.07.2019/46226946 sayılı yazısı.

[2] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 06.09.2019/47395801 sayılı yazısı.

[3] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 23.07.2019/46226946 sayılı yazısı

[4] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 21.02.2020/52542652 sayılı yazısı

[5] Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 04.07.2011 tarihli 2011/36 sayılı genelgesi.

[6] Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2019/5 sayılı genelgesi.

[7] Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 2014/15 sayılı genelgesi.

[8] Uluslararası Anlaşmalar ve AB Genel Müdürlüğü 27.04.2020/54047714 ve Gümrükler Genel Müdürlüğünün 21.04.2020/54001525

[9] Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2010/1 sayılı genelgesi

[10] 6183 A.A.T.U.H.K 102 md.

[11] Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2013/38 sayılı genelgesi

[12] AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün 2012/1 sayılı genelgesi.